अलेक्जेन्डर दुगिन एक ६२ वर्षीय रुसी प्राज्ञिक दार्शनिक हुन् । उनले आफ्नो जीवन मस्कोमा बिताए । युवावस्थामा दुगिन सोभियत व्यवस्थासँग सहमत थिएनन् । अहिले उनी अङ्ग्रेजी भाषाको प्रेसमा ‘पुटिनको मस्तिष्क’ को रूपमा विश्वभरि प्रसिद्ध छन् । तर, दुगिन रुसका राजनीतिक व्यक्तित्व होइनन् । उनी एक दार्शनिक हुन् । उनका विचारहरू कसै-कसैका लागि गहन र आपत्तिजनकका रूपमा रहेका छन् ।

सन् २०२२ को अगष्टमा मस्कोमा एक कार बम विस्फोट गराई उनकी एक मात्र छोरीको हत्या भएको थियो । सो हत्या अमेरिकी गुप्तचर निकाय (CIA) र युक्रेनी सरकारले गरेको दाबी गरेको छ । तर, चाखलाग्दो कुरा के छ भने दुगिन सैन्य नेता होइनन् । उनी भ्लादिमिर पुटिनका निकट दैनिक सल्लाहकार पनि होइनन् ।

उनी यस्ता एक लेखक हुन्, जसले ठूला संसार बदल्ने विचारको बारेमा लेख्छन् । र, यसका लागि अमेरिका र युरोपले उनको पुस्तकमाथि प्रतिबन्ध लगाएको छ । दुगिनका पुस्तक तपाईं अमेजनमा किन्न सक्नुहुन्न । किनभने यसभित्रका विचारहरू अति नै खतरनाक छन् । 

प्रस्तुत छ, अमेरिकाको ४७औँ राष्ट्रपतिमा डोनाल्ड ट्रम्प निर्वाचितपछि दुगिनले लेखेको एउटा आलेख, जसलाई फरकधारका लागि मोहनप्रसाद ज्ञवालीले नेपाली अनुवाद गरेका छन् । 

अमेरिकी राष्ट्रपतीय निर्वाचनमा डोनाल्ड ट्रम्पको विजय विश्वव्यापी महत्वको ऐतिहासिक घटना हो । जसलाई सन् १९१७ वा १९४५ का घटनाको तुलना गर्न सकिन्छ । यसले विश्व व्यवस्थामा एउटा मौलिक परिवर्तनको सुरुवातलाई प्रतीत गर्छ । जसमा गहिरो विश्लेषण र व्याख्याको आवश्यकता छ । हो, रुसमा धेरैले यी चुनावको महत्त्वलाई सानो देखाउने प्रयास गरे । यद्यपि, यो ‘नजर नलागोस्’ भनेर गरिएको थियो । किनकि रुसका मानिस आफ्ना शब्दप्रति सचेत हुन्छन् र सोचिएका सबै कुरा नभन्न नै मन पराउँछन् । कहिलेकाहीँ त उनीहरू यसलाई लुकाउन निकै प्रयाससमेत गर्छन् । 

‘पुटिन जस्तो कोही’

हामी ट्रम्पको विजयको प्रतीक्षा गरिरहेका थियौं । त्यसको आशा गर्दै थियौँ, यद्यपि हामीले यसलाई प्रायः खुलेर स्वीकृति दिएका थिएनौँ । यसको विपरीत हामीले हाम्रो अपेक्षालाई विभिन्न तरिकामा लुकाएका थियौँ । जसमा ट्रम्पलाई नै नोक्सान नहोस् भन्ने प्रयास पनि समावेश थियो ।

म विश्वास गर्छु, यसले हाम्रो राष्ट्रपतिको ह्यारिसलाई समर्थन गर्ने भनाइले पनि स्पष्ट पार्छ । उनले ‘कसैले दियो नकटोस् वा कसैको नजर नलागोस्’ भन्दै सम्भावित असफलता टार्नका लागि विपरीत कुरा भने । यसले हाम्रो लागि पश्चिम, अमेरिका र विश्वको शक्ति सन्तुलनमा नयाँ दृष्टिकोण र परिवर्तनको सम्भावना दिने उम्मेदवारलाई खुलारूपमा उजागर नगर्न समेत मद्दत गर्‍यो । 

ट्रम्प मात्र रिपब्लिकन पार्टीका उम्मेदवार होइनन् (र उनी अमेरिका, रिपब्लिकनहरूको लागि, वा विश्व राजनीति को लागि सामान्य उम्मेदवारबाट धेरै टाढा छन्) । ट्रम्प एउटा विश्वव्यापी क्रान्ति हुन् । एक रुढीवादी वा परम्परावादी क्रान्ति । तथ्य यो छ कि उनले एकपटक सत्तामा पुग्न सफल भए, त्यसपछि बाइडेनको राष्ट्रपतिकालमा सबै आघातहरूलाई सामना गर्न सके, र अहिले फेरि राष्ट्रपतिको चुनावमा विजयी भएर फेरि आए । यो कुनै संयोग होइन भन्ने प्रमाणित गर्छ । अब, कसैले पनि यसलाई ‘प्रणालीको गल्ती मात्र हो’ भनेर अस्वीकार गर्न सक्दैन । होइन, यो एक प्रवृत्ति हो, एक आधारभूत रेखा हो ।

ट्रम्पले आफ्नो उपराष्ट्रपतिका रूपमा जे. डी. भान्सलाई छनोट गरेर यस प्रवृत्तिलाई थप बलियो बनाएका छन् । अमेरिकी राजनीतिमा यो स्तरमा कुनै व्यक्तिले खुलेआम आफूलाई ‘उत्तर–उदारवादी दक्षिणपन्थ’ को अनुयायी भनेर घोषणा गरेको यो पहिलो पटक हो । भान्सको यो भनाइभन्दा महत्त्वपूर्ण अरू केही छैन । ‘उत्तर–उदारवादी दक्षिणपन्थ’ भनेको वास्तविक दक्षिणपन्थ हो, जसले परम्परागत मूल्यहरूको समर्थन गर्छ, ठूला पुँजीको होइन । यी दक्षिणपन्थीहरू गहिरोरूपमा परम्परावादी दक्षिणपन्थ हुन्, जसलाई ‘अ–उदारवादी’ दक्षिणपन्थ वा भान्सकै शब्दमा ‘उत्तर–उदारवादी’ भनिन्छ । ट्रम्प भान्ससँगै विजयी हुनु, जो युवा र परम्परावादी क्रान्तिका लागि वैचारिक रूपमा प्रतिबद्ध छन्, यस प्रवृत्ति दीर्घकालसम्म कायम रहने सङ्केत हो । 

घटनाहरू संयोग मात्र होइनन्, विशेष गरी जब ट्रम्पलाई वर्षौंसम्म जेलमा राखिएन, मारेन, वा नष्ट गरिएन- यद्यपि उनलाई आठ वर्षसम्म लोकतान्त्रिक उग्रपन्थीहरूले लगातार रूपमा ‘फासिस्ट’ र ‘पुटिनवादी’ भनेर आरोप लगाए । आज, हामी आत्मविश्वासका साथ भन्न सक्छौं कि ‘पुटिनवाद’ संयुक्त राज्य अमेरिका मा विजयी भएको छ । अमेरिकाले भोट गर्यो  ‘हामी पुटिनजस्तै कसैलाई चाहन्छौं ।’

चमत्कारको आशा नगर्नुहोस्, तर किभ कब्जा गर्नैपर्छ

रुसले ट्रम्प र उनको नयाँ प्रशासनबाट चमत्कारको आशा गर्नु हुँदैन । हामीले युक्रेनमा युद्ध जित्नैपर्छ । त्यस पूर्व देशको सम्पूर्ण भू–भागलाई नाजी शासनबाट मुक्त गर्नुपर्छ । ट्रम्पको विजय वा अरू कुनै कारणले गर्दा यो महत्वपूर्ण कार्य अपरिवर्तित रहन्छ। जस्तै प्राचीन रोमन कौंसुल काटो द एल्डरले भनेका थिए, ‘कार्थेज नष्ट गरिनुपर्छ’ हाम्रो मामलामाः ‘किभ कब्जा गर्नैपर्छ ।’ हाम्रो सेनाले किभसम्म पुग्नुपर्छ र युक्रेनको सम्पूर्ण पूर्व भू–भागलाई नाजी शासनबाट मुक्त गर्नुपर्छ ।

अवश्य पनि, ट्रम्पले हामीलाई प्रस्ताव गर्ने सर्तहरू पनि निकै महत्त्वपूर्ण छन् । तर, यो अझै पनि हाम्रो  दोस्रो प्राथमिकताको विषय हो । जसले हाम्रो विजयतर्फको थप प्रगति कसरी औपचारिकरूपमा अघि बढाउँछ भन्ने कुरा समेट्छ । यहाँ, हामीलाई सूक्ष्मरूपमा, चतुर र बुद्धिमानीपूर्वक काम गर्नु आवश्यक छ । यसका साथै, विजयलाई उच्च प्राथमिकतामा राख्नुपर्छ भन्ने कुरा बुझ्नुपर्छ ।

हामीले ट्रम्पलाई किभमा कसरी हेरिएको छ भन्ने कुरामा पनि ध्यान आवश्यक छ । आखिर, ट्रम्पका छोरा डोनाल्ड जुनियर, साथै भान्से, एलन मस्क, र विशेषगरी टकर कार्लसन- ट्रम्पलाई समर्थन गर्ने केही प्रमुख व्यक्तित्वहरू- खुलेआम युक्रेनी नाजी शासनलाई घृणा गर्छन् । उनीहरूले उचितरूपमा यो विश्वास गर्छन् कि जेलेन्स्की र उनको जुन्डा पूर्णरूपमा डेमोक्र्याटिक प्रशासनद्वारा सिर्जना गरिएका थिए । र उनीहरू पछाडि उभिएका वैश्विकतावादी हुन् । जसले पश्चिम र अमेरिका दुवैलाई युक्रेनमा असफल दुस्साहसपूर्ण कार्यमा हेलिदिएका  थिए । 

‘किभ पनि त्यसैगरी जवाफ दिन्छ’

किभले तिनीहरूलाई त्यस्तै तरिकामा जवाफ दिन्छ । उल्लिखित धेरै व्यक्तिहरू ‘मायरोत्वोरेत्स’ डाटाबेसमा सूचीबद्ध छन् । जुन रुसमा प्रतिबन्धित छ । जहाँ किभका नाजीहरूले आफ्नो दुश्मनहरूको बारेमा जानकारी प्रकाशित गर्दै शारीरिकरूपले उन्मूलनको लागि आतंकवादी विधिहरूसँग आह्वान गर्न रमाउँछन् । डोनाल्ड ट्रम्प ज्युनियर र टकर कार्लसन पहिले नै त्यहाँ सूचीबद्ध छन् । यसको मतलब किभको नाजी शासनको दृष्टिकोणबाट, ट्रम्पको भविष्यको प्रशासनको एक महत्वपूर्ण भाग उन्मूलनको लागि लक्षित छ ।

म विश्वास गर्छु कि सबै कुरा चाँडै समाप्त हुनेछ । होइन, यो किभको लागि समर्थनको पूर्ण रुपमा निष्कासन हुने छैन । सम्भव छैन कि ट्रम्प तुरुन्तै सबै कुरा रोक्नेछन् र रुसीलाई यो फोहोरलाई जसरी चाहनुहुन्छ त्यसरी नै समाप्त  गर्नुहोस् भन्नेछन् । तर, जो रिपब्लिकन सत्तामा आउनेछन्, तिनीहरूले युक्रेनी युद्धलाई कम्तीमा अस्थायी रूपमा- र सायद स्थायी रूपमा- बिर्सनेछन् । तिनीहरूले भन्नेछन्, ‘हामीसँग घरमा अन्य, धेरै महत्त्वपूर्ण मुद्दाहरू छन्ः अमेरिकन समाजको विघटन, शासक वर्गको अवमूल्यन, व्याप्त भ्रष्टाचार, र परम्परागत अमेरिकी मान्यताहरूको आक्रमण ।’ 

यसैबीच, ट्रम्पले सम्भवतः नेतन्याहू र मिडल इस्टमा उनका आक्रामक क्रियाकलापहरूको समर्थन गर्न जारी राख्नेछन् । जुन त्यहाँका अरब जनसंख्याका लागि दुर्भाग्यपूर्ण छ । अमेरिकाले चीनसँगको व्यापार युद्धलाई अझ तीव्र बनाउनेछ र दक्षिण कोरियालाई उत्तर कोरियासँगको टकरावमा थप सक्रिय रूपमा समर्थन गर्न सक्छ । त्यसैले, ट्रम्पको जितले सबै समस्याहरूको समाधान हुने कुरा होइन । तर, यो स्पष्ट छ कि उनले युक्रेन द्वन्द्वमा ध्यान केन्द्रित गर्न बन्द गर्नेछन्, केवल आधारभूत व्यवहारिक विचारका कारण, किनकि यसले अमेरिका वा ट्रम्प स्वयंलाई कुनै लाभ दिँदैन ।

ट्रम्पले स्पष्ट रूपमा अहिलेसम्मका घटेका सबै घटना र त्यसको दोष बाइडनमाथि लगाउनेछन् । यो सम्भव छ कि बाइडन, क्यामला ह्यारिस, र युक्रेनमा रगतको नाङ्गो नरसंहारको लागि उक्साउने तिनीहरूको सम्पूर्ण गिरोहलाई अदालती कारबाहीमा समातिनेछ । या त उनीहरूलाई बचाइनेछ । तर, त्यो अर्को कुरा हो । ट्रम्प र भ्यान्सको अधीनमा, युक्रेन ह्वाइटहाउसको नीति अनुसार लगभग १५औँ प्राथमिकतामा पुग्नेछ । यसले हामीलाई एक अवसर दिन्छ जुन हामीले समात्नुपर्छ ।

सङ्कल्पनात्मकरूपमा ट्रम्पले मस्कोलाई तुरुन्त विशेष सैन्य अपरेशन रोक्नका लागि कडा अल्टिमेटम दिन सक्छ । तर, यो सम्भावना कम छ, किनकि एक यथार्थवादी र व्यावहारिक व्यक्ति भएर उनीलाई राम्रोसँग थाहा छ कि पुटिनले यो पालना गर्ने छैनन् । अनि त्यसपछि के हुनेछ ? उनले युद्ध रोक्ने वचन दिएका थिए । तर, उनले त्यो पुरा गरेनन् । त्यसैले हाम्रो जितसम्म यस्ता वचनहरूलाई बिर्सनु राम्रो हुनेछ ।

ट्रम्प ‘उन्मत्त किभ शासनका दानवहरू’ लाई बाहिर निकाल्नमा ध्यान केन्द्रित हुने छैनन् । हामीले आफैं यस वास्तविक नाजीवादसँग लड्नु पर्छ । यो हाम्रो जिम्मेवारी, हाम्रो भाग्य, हाम्रो परिक्षा र हाम्रो दुःख हो । यसलाई हामी आफैं समाधान गर्नुपर्छ । संसारको सन्दर्भमा, ट्रम्पको शक्ति सम्हाल्नु भनेको विश्वयुद्ध, आणविक सर्वनाशबाट बच्ने मात्र उपाय हो, र पश्चिमी प्रभुत्वसँग प्रत्यक्ष संघर्ष नगरी बहुध्रुवीय विश्व निर्माणको दिशा तर्फ अघि बढ्नु हो। ट्रम्पसँग अमेरिकालाई पुनः महान बनाउनको लागि आफ्नै दृष्टिकोण छ- यो विश्वव्यापीकरण, लोकतान्त्रिक  साम्राज्यवाद, वा सबै जनतालाई एउटै मोडेल थोपर्नु मात्र  होइन । जसलाई उदारवादी र लोकतान्त्रिकहरूले पहिले नै अमेरिकन समाजमा लागू गर्न चाहेका थिए ।

‘डिप स्टेट’मा विभाजन

ट्रम्पले जित्न सक्थेनन्, वा ठीकभन्दा भन्नुपर्दा कोही पनि उनका विजयलाई स्वीकृत गर्न सक्दैनथे । यदि अमेरिकाको ‘डिप स्टेट’ भित्र विभाजन हुन्थेन भने । चुनावको अघिल्लो साँझ यस विभाजनबारे मेरो लेख प्रख्यात अमेरिकी सञ्जाल म्यागजिन म्यान्स वर्ल्डमा प्रकाशित भएको थियो । मैले चर्चा गरेँ कि कसरी विश्वव्यापीवादीहरूको ‘प्लान ए’, जसलाई सबै अघिल्लो डेमोक्रेटिक र रिपब्लिकन उम्मेदवारहरूले पछ्याए र मृत अन्तमा पुगेका छन् ।

अब, ट्रम्पसँग ‘प्लान बी’ कार्यान्वयन गर्ने एक विशिष्ट अवसर छ । जुन एक उचित बहुपक्षीय विश्व व्यवस्थासँग सम्बन्धित छ । काजानमा हालै सम्पन्न सफल ब्रिक्स सम्मेलन केवल एक उत्कृष्ट इसारा मात्र होइन, अमेरिकाको चुनावमा एक प्रभावकारी हस्तक्षेप पनि थियो । ट्रम्पले ‘डीप स्टेट’ बाट अमेरिकाको वैश्विक नेतृत्व कायम राख्नका लागि वैकल्पिक रणनीति प्रयास गर्नको लागि शून्य चेक प्राप्त गरेका छन् । जसमा बहुपक्षीय विश्वसँग प्रत्यक्ष टक्कर समावेश छैन ।

ट्रम्प न त एक उदारवादी हुन् न त एक वैश्वीकतावादी; उनी आजको वैश्विक पश्चिमद्वारा पछ्याइने प्रवृत्तिको विरोधमा छन् LGBT+, पोस्ट–ह्युमानिज्म, नैतिकताको अभाव, र पूर्ण पतन । यस पोस्ट–ह्युमानिस्ट, पोस्ट–लिङ्गीय वास्तविकतामा लगानी गरिएका शक्तिशाली वैचारिक, आर्थिक, वित्तीय, र सांस्कृतिक केन्द्रहरू छन् । बर्नार्ड–हेनरी लेवी, युवाल हरारी, क्लाउस श्वाब जस्ता व्यक्तिहरू, र केवल अमेरिकी डेमोक्र्याटहरू मात्र होइन, अपितु सबै देशका वैश्वीकतावादी उदारवादी एलिट पनि यसलाई अघि बढाइरहेका छन् । यो संयोग होइन कि युवाल हरारीले भनेका थिए कि ट्रम्पको विजयले ‘सबैको अन्त्य’ हुने कुरा जनाउँछ । उदारवादीहरूको लागि, यो एक वैश्विक विपत्ति हुनेछ, किनकि उनीहरू यसलाई विकासको एकमात्र मार्गको रूपमा हेर्दछन् । र यो विपत्ति पहिले नै सुरु भइसकेको छ- शैतानी मार्ग पछ्याउनेहरूको लागि विनाश ।

यसको अर्थ के हुन्छ?

यी परिस्थितिहरूमा हामीले आफूलाई नबिर्सनु, हाम्रो सार्वभौमिकता सुदृढ पार्नु र विश्वव्यापी उदारवादी विकासका समर्थकहरूको ‘छैठौं स्तम्भ’ लाई निर्णायकरूपमा समाप्त गर्नु महत्त्वपूर्ण छ । हामीले हाम्रा मूल्यहरूको रक्षा गर्न र सभ्यतागत राज्यहरूको सार्वभौमिकतामा आधारित बहुध्रुवीय संसार निर्माण गर्नका लागि हाम्रो प्रयासलाई दिगो बनाउनुपर्छ ।

रुसले आफूलाई ढिलो  वा चाँडो, एक पोलको रूपमा दृढरूपमा स्थापित गर्न आवश्यक छ । र त्यसपछि, यथार्थवादी ट्रम्पसँग यसलाई स्वीकृति दिनुबाहेक कुनै विकल्प हुने छैन । यो हाम्रो विजय हुनेछ र हाम्रो भविष्यको ग्यारेन्टी साथै एक चुनौतीपूर्ण तर सार्वभौमिक रुसको भविष्य ।

सारांश : अलेक्जेन्डर दुगिनले तर्क गरेका छन् कि डोनाल्ड ट्रम्पको राष्ट्रपतिका रूपमा जितले विश्वव्यापी व्यवस्था मा एक भूकम्पीय परिवर्तनको संकेत गर्दछ । जसले लिबरल वैश्विकतासँग संघर्ष गर्ने एक सञ्जाल क्रान्तिको संकेत गर्दछ । अमेरिकाले युक्रेनको संघर्षलाई आफ्नो प्राथमिकता घटाउँछ, र बहुध्रुवीय संसारको प्रवर्द्धन गर्दछ ।