दुई दिन चलेको जेनजी आन्दोलनका कारण धेरै क्षेत्रले अपूरणीय क्षति बेहोरेको छ । जसमा पर्यटन क्षेत्र पनि एक हो ।

आन्दोलनले नेपालका होटल, ट्राभल एजेन्सी, पर्यटक, ट्रेकिङ गाइडदेखि साना व्यवसायसम्म प्रभावित भएका छन् । क्षतिको विवरण अझै पनि सङ्कलन भइनै रहेको छ । यसैबीच, देशभर होटल क्षेत्रमा मात्रै करिब २५ अर्बभन्दा बढी आर्थिक क्षति भएको प्रारम्भिक अनुमान छ । 

प्रदर्शनकारीले तोडफोड तथा आगजनी गरेका होटलका करिब दुई हजार कामदारको रोजीरोटी गुमेको छ । आन्दोलनमा राज्यका तीन अंगका मुख्यालय सिंहदरबार, सर्वोच्च अदालत र संसद् भवन मात्र नभएर निजी सम्पत्तिमा पनि नराम्ररी क्षति पुग्यो । 

जेनजीको प्रदर्शनको क्रममा झण्डै दुई दर्जन होटलहरूमा ठूलो क्षति पुगेको होटल संघले जनाएको छ । संघका अनुसार काठमाडौं उपत्यका, पोखरा, बुटवल, भैरहवा, झापा, मोरङ विराटनगर, धनगढी, महोत्तरी, दाङ तुलसीपुरलगायतका क्षेत्रमा सञ्चालित होटल प्रतिष्ठानहरूमा तोडफोड, आगजनी, लुटपाट भएको छ । जसको प्रत्यक्ष असर पर्यटन क्षेत्रमा परेको छ । 

२३ र २४ भदौमा भएको प्रदर्शनले धेरै पर्यटकीय पूर्वाधारमा पनि क्षति पुगेको छ । त्यस्तै अन्तर्राष्ट्रिय पहिचान र साखको रूपमा रहेको मुलुकको पर्यटन क्षेत्रमा पनि नकारात्मक असर परेको छ । पर्यटकीय सिजन सुरु भएको समयमा विकसित परिस्थितिले पर्यटनलाई थिलथिलो बनाएको हो । 

नेपाल भ्रमणका लागि सबैभन्दा मुख्य सिजन सेप्टेम्बरदेखि नोभेम्बरसम्मलाई मान्ने गरिन्छ । मौसम अनुकूल हुने हुँदा यो बेला विदेशी पाहुना नेपाल घुम्न रुचाउँछन् । नेपालमा हुने साहसिक गतिविधिमा रमाउने पर्यटकको चाहना हुन्छ । पदयात्रादेखि पाराग्लाइडिङ, हाइकिङ, अल्ट्रालाइट बेलुन जस्ता गतिविधिमा रम्छन् । 

यो सिजनमा पर्यटन व्यवसायीले पनि निकै अपेक्षा गरेका हुन्छन् ।  तर, यस वर्ष सिजनको सुरुमै पर्यटन क्षेत्रमा धक्का लागेको होटल एसोसियसन नेपाल (हान) का अध्यक्ष विनायक शाह बताउँछन् । ‘दैनिक झण्डै तीन हजारको दरले पर्यटक नेपाल भित्रिरहेका थिए । नेपालमा उनीहरूलाई स्वागत गर्ने तयारी भइरहेका बेला जेन जी आन्दोलन भयो,’ उनी भन्छन्, ‘हाल नेपालमा रहेका सबै पर्यटक सुरक्षित छन् । तर आन्दोलनका कारण यहाँ आउन खोज्ने पर्यटक त्रसित मात्र भएका छैनन्, धेरैले बुकिङ रद्द गरेका छन् । नेपाल आउन चाहनेहरूले पनि सुरक्षा सम्बन्धी तीव्र सोधपुछ गर्न थालेका छन् ।’

विदेशी पर्यटकका लागि सुरक्षा नै प्रमुख प्राथमिकता हो । तर, जेन–जी आन्दोलनको क्रममा देखिएका आन्दोलन, तोडफोड, यातायात बन्द र सुरक्षाको कमीले सर्वप्रथम पर्यटकको मनोविज्ञानमै असर परेको हानका अध्यक्ष शाह बताउँछन् । ‘प्रविधिको युगमा नेपालमा भएको जेन जी आन्दोलनको खबर विश्वभर छरिएको छ,’ उनी भन्छन्, ‘आन्दोलनका दृश्यहरूले अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा नकारात्मक प्रभाव पारेका छन् । यसको सीधा असर पर्यटन क्षेत्रमा परेको छ ।’

भूकम्प, नाकाबन्दी, कोरोना महामारीले शिथिल बनेको मुलुकको पर्यटन क्षेत्र बिस्तारै पुरानै लयमा फर्किँदै थियो । सन् २०२५ को सेप्टेम्बरमा मात्रै साढे २५ हजार पर्यटकले नेपाल भ्रमण गरेका छन् । अगस्टमा ८८ हजार ६८० पर्यटक आगमन भएको थियो । सन् २०२४ मा ११ लाख ४७ हजार ५४८ पर्यटकले नेपाल भ्रमण गरेका थिए भने सन् २०२३ मा १० लाख १४ हजार पर्यटक नेपाल भित्रिएका थिए । हलसम्म सबैभन्दा बढी सन् २०१९ मा ११ लाख ९७ हजार १९१ विदेशी पर्यटक नेपाल आएका थिए ।

तर, पछिल्लो विकसित परिस्थितिले पुनः पर्यटन क्षेत्रलाई झस्काएको उनी बताउँछन् । उनका अनुसार हाल अवस्था सामान्य भए पनि केही अन्तर्राष्ट्रिय उडान रद्द भएका छन् । हङकङको वायुसेवा कम्पनी क्याथे प्यासिफिक एयरवेजले भदौ ३० गतेदेखि लागू हुने गरी १५ दिनलाई नेपाल उडान रोकेको छ । 

तर, पर्यटनको आम्दानीमा केही ह्रास आए पनि पर्यटन क्षेत्र चाँडै पुनरुत्थान हुने विश्वास रहेको उनी बताउँछन् । ‘नेपालको स्थिति सामान्य बनिसकेको छ,’ उनी भन्छन्, ‘तर, अब चाँडै पर्यटकलाई त्रसित नहुन आग्रह गर्दै ‘नेपाल अझै सुरक्षित गन्तव्य हो’ भन्ने सन्देश प्रवाह गर्न आवश्यक छ । हामीले पर्यटकलाई सकारात्मक सन्देश दिइरहेका छौँ । यसमा सबैको साथ आवश्यक छ ।’

अहिले नेपालमा करिब १५ हजार विदेशी पर्यटक रहेका छन् । उनीहरूमध्ये अधिकांश गन्तव्यमा छन् भने कतिपय पर्यटक यात्रा सकेर स्वदेश फर्किने प्रतीक्षामा छन् । नेपालमा रहेका पर्यटकलाई कुनै पनि नकारात्मक धारणा नबनोस् भनेर बढी प्राथमिकता दिइएको छ । हानका अध्यक्ष शाहले होटल व्यवसायमा क्षति भए पनि पाहुनाका लागि स्वागत र आतिथ्य सेवामा कुनै कमी हुन नदिने पनि उनी बताउँछन् । 

उनी भन्छन्,‘आन्दोलनबाट होटल क्षेत्रमा क्षति पुगे पनि हामी अझै विदेशी पाहुनाहरूको सेवामा कुनै कमी राख्ने छैनौँ । अझै हामी सयौँ पर्यटकलाई स्वागत गर्न सक्ने अवस्थामा छौँ । तर, सुरक्षाबारे सबै पर्यटकहरूलाई सुरक्षित रहेको सन्देश दिन आवश्यक छ ।’

देशलाई आर्थिक समृद्धि दिन सक्ने महत्त्वपूर्ण क्षेत्र पर्यटन नै हो । पर्यटकीय सिजनमै सिर्जित विषम परिस्थितिले पर्यटनमा नकारात्मक असर परेको छ तर, आशा गरौँ छिट्टै सामान्य अवस्था आउनेछ र पर्यटन क्षेत्र पनि चलायमान बन्ने छ ।