हिमाली जिल्ला मुगुका कृषकहरू पछिल्ला वर्षहरूमा स्याउ खेतीको माध्यमबाट आत्मनिर्भर बन्दै गएका छन् । सडक सञ्जाल गाउँ–गाउँमा पुगेसँगै यहाँका कृषकहरू विगत एक दशकयता स्याउ खेतीतर्फ आकर्षित भएका छन् ।

मुगुमा कुल खेतीयोग्य ३१ हजार १० हेक्टर क्षेत्रफल जमिनमध्ये करिब १७ हजार हेक्टर जमिन स्याउ खेतीका लागि उपयुक्त भए पनि हालसम्म ७ सय हेक्टरमा मात्र स्याउ खेती भइरहेको छ । ताल्चा, कालापाल्त, गौरापाति, रोवा, भोवा, घटालेख, वाम, सोरुकोट, रारा, कच्र्चे, धैनकोट, खमाले, लमेरा लगायत तीन दर्जनभन्दा बढी क्षेत्रका किसान अहिले बिहानदेखि बेलुकीसम्म स्याउ टिप्न र बिक्रीमा व्यस्त छन् ।

स्थानीय बजारदेखि बाहिरी जिल्लासम्म माग बढेसँगै व्यापारीहरू सिधै बगैंचामै पुगेर स्याउ खरिद गर्ने गरेका छन् । कृषकहरूले प्रति किलो ४० देखि ५५ रुपैयाँ सम्ममा बिक्री गर्दै वार्षिक ५० हजारदेखि १ लाख ५० हजार रुपैयाँसम्म आम्दानी गर्ने गरेका छन् । भारत वा अन्य मुलुकमा मजदुरी गर्न जाने भन्दा आफ्नै बारीमा स्याउ खेती गरेर परिवारसहित बस्न सक्ने अवस्था बनेको किसान जस बहादुर बुढाले बताए ।

विगतको तुलनामा पछिल्ला वर्ष स्याउ उत्पादनमा वृद्धि भएको छ । गत वर्ष जिल्लाबाट १३५ मेट्रिक टन स्याउ निर्यात भई ५५ लाख रुपैयाँ बराबरको कारोबार भएको थियो । यस वर्ष भने उत्पादन बढेर २१० मेट्रिक टन पुगेको छ र ९५ लाखदेखि १ करोड रुपैयाँसम्मको कारोबार भएको छ ।

मुगुमा रेड गोल्डेन, गोल्डेन, चक्लेटी, रेड डेलिसियस लगायतका विभिन्न जातका स्याउ उत्पादन भइरहेको छ । कृषकहरूले स्याउको भुजा, जाम, जेली, जुस र साईडर बनाएर थप आम्दानी गर्ने सम्भावना देखिएको छ ।

राष्ट्रिय कृषि आधुनिकीकरण कार्यक्रम इकाई, मुगुका प्रमुख तेज विक्रम मल्लका अनुसार, स्याउ खेती प्रवर्द्धनका लागि काँटछाँट, कलमी, बेना उत्पादन, भण्डारणलगायत विषयमा तालिम र अनुदानका कार्यक्रम सञ्चालन भइरहेका छन् । तर किसानहरूले अझै पनि कोल्डस्टोर, ढुवानीमा अनुदान र बजार व्यवस्थापनमा सरकारले थप सहयोग पुर्‍याउनुपर्ने माग राखेका छन् ।

कृषकहरूको भनाइमा, राज्यका तीनै तहका सरकारले आवश्यक लगानी र पूर्वाधार विस्तार गरे, मुगु जिल्लाका बासिन्दा स्याउ खेतीबाट पूर्णरूपमा आत्मनिर्भर बन्न सक्ने देखिन्छ ।