कालिञ्चोक काउफार्म एन्ड रिसर्च सेन्टरका प्रमुख रामकुमार खड्काले स्थानीय विष्णु तामाङसँग २० लाख रुपैँया लिएर १० वर्ष बित्न लाग्दा पनि फिर्ता नगरेको पाइएको छ । 

खड्काले नेपाली सेनाको मानार्थ उपसेनानी समेत रहेका तामाङसँग कामदारलाई दिन भन्दै २० लाख रुपैयाँ २०६७ असोज महिनामा सापटी लिएका थिए । तीन महिनामा फिर्ता गर्छु भनेका खड्काले १० वर्ष बित्दा पनि उक्त रकम तामाङलाई फिर्ता गरेका छैनन् । 

‘म नेपाली सेनाको अवकासप्राप्त उपसेनानी हुँ । गाउँमा नै बस्छु । खासमा मलाई खड्का सरले तीन महिनामा पैसा फिर्ता गर्छु भनेपछि २०६७ असोजमा २० लाख रुपैँया दिएँ,’उनले फरकधारसँग भने,‘तर, अहिलेसम्म न साँवा पाए न व्याज । दिन्छु भनेको १० वर्ष बित्न लाग्यो ।’ 
  
फार्मका प्रमुख खड्काले उल्टै लप्टन तामाङलाई गाई फार्म सञ्चालक समितिका अध्यक्ष बनाई दिएर पैसा तिर्न आनाकानी गरिरहेको तथ्य खुल्न आएको छ ।  

‘म सिधा कुरा मात्रै बुझ्छु । मलाई अध्यक्ष बनाइ दिने प्रस्ताव गरियो । मैले भइहाल्छ भने । अहिले सञ्चालक समितिको अध्यक्ष पद बोक्नु न टोक्नु भएको छ’, उनले फरकधारसँग भने,‘म एक हिसावले फँसेको छु । आफ्नै ५ रोपनी जग्गा फँसेको छ । त्यो माथि २० लाख रुपैयाँ । आश गर्दा गर्दै १० वर्ष हुनलाग्यो ।’  

गाई फार्मका बारे उनलाई खासै जानकारी छैन । उनल काम पनि गरेका छैनन् । उनले थप, ‘मैरै नेतृत्वमा गाउँका दाजुभाइले जग्गाको मन्जुरी नाम दिएका हुन् ।’ अहिले आफैलाई खड्काले अफ्ठेरोमा पारेको उनको आरोप छ ।  

गाई फार्म सञ्चालक समितिको अध्यक्ष बनाएकै कराण अहिलेसम्म पैसा नदिएको हुन सक्ने उनको अनुमान छ । यस विषयमा धेरै पटक कुरा भएपनि अहिलेसम्म कुनै रकम नपाएको उनको भनाई छ ।  

तामाङसँग लिएको २० लाख रुपैयाँको विषयमा खड्का खासै खुल्न चाहेनन् । ‘यो अच्चमको कुरो आयो । मैले कहाँबाट लिनु,’ उनले भने,‘उहाँ फार्मभित्रको मान्छे हो । यो गाउँले कुरा हो । हावाको भरमा भन्न मिल्दैन ।’

भीमेश्वर नगरपालिका–८ भित्र गाई फार्म छ । वडा अध्यक्ष नकुल केसीले आफ्नो वडामा भएको गाई फार्म स्थापना भएको एक दशक नाघेपनि भूकम्प, कोरोना जस्ता विपत्तिले प्रभावित पारेको बताए ।  

‘खासमा चीनबाट गाई ल्याउने योजना सुनाएका थिए । सम्भवत असोज कार्तिकमा हुन्छ होला,’वडा अध्यक्ष केसीले फरकधारसँग भने,‘फार्मका लागि  क–कस्ले कति जग्गा दियो थाहा भएन । सम्बन्धित निकायले हामीलाई डाटा पनि दिएको छैन ।’

रिर्सच सेन्टर भएकाले अहिले केही संख्यामा बाख्रा पालिको छ । वरपर अलि अलि घाँस लगाइएको वडा अध्यक्षले जानकारी दिए । 

अहिलेसम्म स्थानीयले दिएको जग्गाको कुनै पनि सेवा सुविधा र सेयरको प्रमाण पत्र समेत नपाएको गुनासो रहेको छ । तर वडा अध्यक्ष केसीले भने जग्गा बिक्री गरेर स्थानीयले पैसा लिएको दावी गरे । यी भनाइका कारण पनि गाई फार्म सञ्चालकसँग वडा अध्यक्ष केसीको मिलेमतो रहेको शंकास्थानीयले गरेका छन् । 

अर्का स्थानीय तथा नेपाली सेनामा कार्यरत यादव तामाङले गाउँलेले रोजगार र पैसा पाउने आसमा जग्गा दिएको बताए । भीमेश्वर नगरपालिका–८ को यार्साका स्थानीयले बुझेरै जग्गा नदिएको यादवको भनाइ छ ।  

‘गाई फार्मको नाममा झुक्याएर जग्गा लिएको हो । शेयर पनि पाउने, जागिर पनि पाउने, पैसा पनि पाउने भएपछि स्थानीय फँसेका हुन्,’ यादवले फरकधारसँग कुराकानी गर्दै भने,‘जहाँ जगंल थियो । अथाह ठूल्ठूला सल्लाको रुख थियो । त्यो सल्लाको रुख गाई गोठ मात्रै बनाएर सकिएको छैन । त्यो काठ तस्करी भएको छ ।’ 

स्थानीय जनप्रतिनिधि, जिल्ला तहका नेता र वन कार्यालय प्रमुखहरुको समेत मिलेमतोमा सामुदायिक वन फडाँनी गरिएको उनको आरोप छ । 

आफ्नो गाउँको विकासको लागि स्थानीयले जग्गा दिन सहमत भएका थिए । अहिले गाई फार्म अलपत्र छाडेर स्थानीयलाई नै अन्योलमा पारेको अर्का स्थानीय खेम मोक्तानको भनाइ छ । ‘यो प्रोजेक्टको सूरुवातमा नै मैले विरोध गरेको थिए । जग्गा हडप्ने उदेश्यले गरिएको यो योजना स्थानीयको लागि प्रभावकारी छैन । लाभदायक हुँदैन भनेको थिए,’ नेकपा एमालेका नेता मानबहादुर केसीले भने, ‘जब जंगलमा डोजर चल्यो । मलाई चित्त बुझेन । यसपछि मैले ७ दिनसम्म डोजरको चाबी लिएर राखे । तर, मलाई विकास विरोधि भनियो ।’ 

अहिले १० वर्ष बित्न लाग्दा पनि सुरक्षाका लागि भोटे कुकुर र केही संख्यामा बाख्रा फार्ममा पालिएको उनको भनाई छ । गाई फार्मको ५१ र ४९ प्रतिशतले सेयर  बाढिने सम्झौता गरेको केसीले जानकारी दिए ।

स्थानीय जनतालाई सेयर र रोजगारी दिने विषय स्थानीय मितेरी सामुदायिक वन, ढाँडे सिंगदेवी सामुदायिक वन र बोत्ले सेतीदेवी सामुदायिक वनको माइन्युटमा लेखिएको सुरक्षित रहेको केसीको भनाइ छ ।